Pierwszy wpis chciałbym poświęcić narzędziu, które mam wrażenie, nie do końca jest rozumiane właściwie. Skąd takie przeświadczenie z mojej strony? Głównym powodem do rozpoczęcia wpisów na blogu właśnie od diagramu Ishikawy, potocznie nazywanym “diagram Rybiej Ości”, są często rozmowy z ludźmi, również ze środowiska kolegów “jakościowców”, iż problemy rozwiązuje się za pomocą diagramu Ishikawy. Koniec. Nic więcej za tym dalej nie idzie. W takich chwilach odnoszę wrażenie barku świadomości co do tego, że narzędzie jakim jest diagram Ishikawy nie służy do rozwiązywania problemów. Brzmi to jak herezja?!? Otóż nie! Jeśli poświęcisz chwilę czasu na przeczytanie całego artykułu, dowiesz się dlaczego.

Zapraszam więc do lektury!

Czym jest więc diagram Ishikawy?

Zanim przejdę do przedstawienia w jaki sposób właściwie i skutecznie używać diagramu Ishikawy, poświęćmy odrobinę uwagi historii, w celu przedstawienia narzędzia, któremu poświęcony jest wpis. Diagram Ishikawy to diagram przyczynowo-skutkowy, którego autorem jest sam Kaoru Ishikawa – profesor Uniwersytetu Tokijskiego.

Opracował on narzędzie, którego głównym celem było poszukiwanie przyczyn, które mają lub mogą mieć wpływ na wystąpienie problemu. Struktura tego narzędzia przypomina swoją budową schemat rybiej ości, stąd też ta alternatywna nazwa, co prezentuje grafika przedstawiona poniżej.

Oczywiście zakres kategorii uzależniony jest od dziedziny lub obszaru w jakim jest stosowana, w związku z tym może być w odpowiedni sposób dostosowana do potrzeb. Jednak najbardziej popularnym układem, analizowanych kategorii, które mają wpływ na wystąpienie problemu to:

• Człowiek (ang. Man)
• Maszyna (ang. Machine)
• Materiał (ang. Material)
• Zarządzanie (ang. Management)
• Metoda (ang. Method)
• Środowisko (ang. Environment)

Wspomniane wyżej kategorie, są kategoriami głównymi, jednakże, każda z nich może być, zależności od potrzeby, rozwijana na podkategorie. Ale o tym dokładniej za chwilę.

Reasumując narzędzie to będzie dla Ciebie przydatne przede wszystkim przy określaniu potencjalnych przyczyn mogących przyczynić się do powstania wady. To czy zdefiniowane przyczyny staną się przyczynami źródłowymi wymaga dalszej analizy przy pomocy pozostałych narzędzi takich jak 5 Why czy drzewa błędu (ang. Failure Tree Analysis – FTA). Dlaczego? Aby móc stwierdzić czy dana potencjalna przyczyna jest przyczyną źródłową na podstawie samego narzędzia jakim jest diagram Ishikawy, musisz przede wszystkim posiadać zespół złożony ze specjalistów – ekspertów, którzy otwarci są na prowadzenie analizy w swoich obszarach lub projektach. Jest to zadanie niezwykle trudne do osiągnięcia i równie rzadko spotykane, co nie świadczy jednak, że jest to niemożliwe.

Jak dobrze wykorzystać diagram rybiej ości?

Skoro już wiesz czym jest diagram Ishikawy, warto spojrzeć z nim pracować. Ja w swojej pracy dość często wykorzystuję diagram rybiej ości już niemal na samym początku pracy nad problemem. Często też łączę ją bezpośrednio z innym narzędziem jakim jest 5 Why, aczkolwiek polecam by na początku rozdzielać te dwa narzędzia od siebie i stosować je osobno w odpowiednim do tego momencie.

W chwili kiedy rozpoczniesz poszukiwanie potencjalnych przyczyn powstania problemu, określ w pierwszej kolejności problem z jakim pracujesz. Kluczem w tym momencie aby być jak najbardziej szczegółowym. Nie zalecane jest więc określanie problemu w postaci;

Maszyna nie działa

Uszkodzone wyroby

Niesprawny robot

itp.

Tego typu opisy niestety nie pomogą w znalezieniu potencjalnych przyczyn, a wręcz przeciwnie mogą spowodować, że będziesz generował zbyt wiele możliwych powodów lub doprowadzisz do stanu, w którym zbyt duża liczba potencjalnych czynników zniechęci Cię i zespół do dalszej pracy. W konsekwencji może to spowodować niewłaściwe określenie przyczyn a co za tym idzie zakończyć się fiaskiem przy rozwiązywaniu problemu

Dlatego dobrą praktyką jest opis problemu np. w sposób;

Brak zasilania w maszynie “XYZ”

Pęknięte komponenty “X” na linii “Y”

Robot malujący zawiesza się w pozycji “Z”

Masz już zdefiniowany problem? Zacznij więc od określania potencjalnych przyczyn wystąpienia problemu. Poniższy przykład pokazuje jak poszczególne potencjalne przyczyny są rozmieszczone na diagramie. Pamiętaj, by analizę prowadzić kategoria po kategorii, przechodząc do kolejnych w chwili, gdy możliwe powody powstania błędów zostaną już wyczerpane.

Kiedy udało Ci się określić wszystkie potencjalne przyczyny w każdej z kategorii, możesz śmiało przejść do określenia, które z nich są przyczynami źródłowymi. Podejdź do tego w następujący sposób;

• wykorzystaj wiedzę ekspercką
• przeprowadź szczegółową analizę danych
• zbuduj macierz Eisenhowera

Tak jak już wspomniałem wcześniej, każda z potencjalnych przyczyn może posiadać swoje podkategorie, które możesz analizować dalej przy wykorzystaniu narzędzia jakim jest 5 Why zadając kolejne pytania “Dlaczego?”.

Kiedy stosować diagram Ishikawy?

Diagramu rybiej ości będziemy używać przede wszystkim w momencie kiedy będziesz chciał uzyskać ogólny przegląd obszarów mających wpływ na funkcjonowanie procesu. Istotnym jest to, aby pamiętać, że za powstały błąd mogą odpowiadać różne przyczyny pochodzące z różnych kategorii.

Diagram Ishikawy będziesz stosował jako wsparcie przy ustalaniu rzeczywistej przyczyny źródłowej (ang. Root Cause Analysis – RCA) lub też podczas rozwiązywania problemów, zarówno zgodnie z metodologią 8D jak i DMAIC. Analiza przyczynowo – skutkowa przyniesie jeszcze więcej korzyści, kiedy połączysz ją przede wszystkim z 5 Why.

Oczywiście nie ma sensu stosować diagramu rybiej ości w chwili, gdy faktyczna przyczyna źródłowa jest znana. Nie warto jest wówczas tracić czas i angażować niepotrzebnie zasoby, tylko natychmiast przystąpić do planowania działań mających na celu wyeliminowanie przyczyn jak również zabezpieczenie procesu przed wystąpieniem problemu w przyszłości. O działaniach korygujących i zapobiegawczych porozmawiamy przy innej okazji.

Zalety ze stosowania?

• Pokazuje związek przyczyna – skutek
• Angażuje członków zespołu z różnych działów / obszarów
• Opiera się na pracy zespołowej oraz wykorzystaniu burzy mózgów
• Wspomaga analizę problemów we wszystkich obszarach funkcjonowania organizacji
• Nie wymaga dużej wiedzy w celu jego wykorzystania
• Łatwe do wdrożenia narzędzie wspomagające zarządzanie jakością
• Pozwala na analizowanie przyczyn i wdrażanie odpowiednich działań korygujących oraz zapobiegawczych

Podsumowanie

Kaoru Ishikawa opracował diagram przyczynowo – skutkowy w celu skutecznego rozwiązywania problemów poprzez poszukiwanie przyczyn źródłowych. Dzięki łatwości zastosowania narzędzie to jest bardzo przydatne w procesach zarządzania jakością nie tylko w przemyśle ale również w innych dziedzinach. Jest to możliwe choćby ze względu na łatwość zastąpienia standardowych kategorii przez kategorie odpowiednio dostosowane do Twojej organizacji.

Należy jednak pamiętać, że jest to jedno z narzędzi wykorzystywanych w procesie analizy i rozwiązywania problemów obok takich narzędzi jak 5W2H, 5 Why czy FTA. Odpowiednio właściwe zastosowany diagram rybiej ości pozytywnie wpłynie na zarzadzanie jakością, zaangażuje zespół, skróci czas poszukiwania przyczyn źródłowych oraz pozwoli dobrać odpowiednie działania korygujące i zapobiegawcze.

Nadal masz pytania bądź wątpliwości jak we właściwy sposób wykorzystać diagram Ishikawy? Daj znać w komentarzu lub skontaktuj się ze mną bezpośrednio.